Atopowe zapalenie skóry (AZS) u niemowląt

Skóra małego dziecka intensywnie dojrzewa do 3. roku życia. W okresie niemowlęcym ma inną budowę niż skóra dorosłych – jest znacznie cieńsza i gorzej natłuszczona. To czyni ją bardziej podatną na wysuszenie i rozwój chorób alergicznych przebiegających z nadmierną suchością. Takim schorzeniem jest właśnie atopowe zapalenie skóry, którego przyrost w populacji małych dzieci obserwuje się od kilkunastu lat. Pierwsze objawy AZS w większości pojawiają się w wieku niemowlęcym.

Czym jest AZS?

Atopowe zapalenie skóry to choroba przewlekła, zapalna i nawrotowa. W jej przebiegu wyróżnia się okresy zaostrzeń i remisji („uśpienia” objawów). Na skórze dziecka pojawiają się zmiany grudkowo – pęcherzowe na podłożu rumieniowym – w ostrym stanie są to czerwone plamy z wysiękiem, łuszczące się. Zmiany silnie swędzą. Ich lokalizacja charakterystyczna dla niemowląt to twarz (głównie policzki, okolice brwi i za uszami) i skóra głowy, pośladki i dolne odcinki kończyn. Bywa jednak, w znacznym nasileniu choroby, że atopowe zmiany pojawiają się na całym ciele. Podstawowe objawy AZS to nadmierna suchość skóry i silny świąd, który często jest przyczyną nadpobudliwości malucha i zaburzeń snu (świąd nasila się w nocy).

Co zaostrza zmiany skórne?

Przyczyny opisywanego schorzenia nie są do końca poznane, choć zaliczane jest ono do kręgu chorób alergicznych. U niemowląt największe znaczenie przy nasileniu objawów mają alergeny pokarmowe takie jak: mleko krowie, żółty ser, jaja kurze, pszenica i soja, orzechy włoskie, orzeszki ziemne, czekolada i kakao, owoce cytrusowe, kwaśne zupy i owoce (truskawki, maliny). Dieta malucha, jak również wprowadzanie nowych pokarmów powinny być konsultowane z lekarzem. Zaleca się, by nowe produkty były podawane pojedynczo, w odstępach 10-dniowych, najpierw w małych ilościach. Dotyczy to również diety matki karmiącej dziecko z AZS.
Nie zawsze pogorszenie stanu skóry ma związek z alergenami pokarmowymi. U niektórych dzieci duże znaczenie mogą mieć również roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt (kota, psa) oraz grzyby i pleśnie(zwłaszcza te obecne w pomieszczeniach mieszkalnych w tynku czy w łazience). Niebagatelną rolę pełnią także czynniki emocjonalne – stres i nieregularny tryb życia. Niemowlęta z AZS, przez uporczywy świąd, często są niespokojne i nadpobudliwe. Cierpliwość i łagodność rodzica, niekiedy trudne do osiągnięcia, pomagają wyciszyć dziecko.

Leczenie AZS u małego dziecka

Niezależnie od fazy przebiegu choroby, zaleca się usunięcie alergenów z diety lub otoczenia dziecka oraz prawidłową pielęgnację skóry przez jej nawilżenie i natłuszczenie (konieczne jest bowiem odbudowanie tzw. płaszcza hydrolipidowego skóry). Zidentyfikować alergen nie jest łatwo; wymaga to sporej intuicji, systematyczności, ciągłej obserwacji dziecka i jego reakcji. Niezastąpione w pielęgnacji skóry atopowej są specjalne apteczne środki nawilżające i natłuszczające – emolienty. Występują w różnych postaciach – kremów, żeli, maści, płynów do kąpieli. Należy je stosować kilka razy dziennie, również w okresach remisji objawów (przynajmniej wieczorem). Gdy zmiany skórne są bardzo rozległe, a dziecko bardzo cierpi z powodu świądu, lekarz może zalecić miejscowe stosowanie maści sterydowych lub maści z inhibitorami kalcyneuryny, leków antyhistaminowych czy antybiotyków (jeżeli skóra uległa zakażeniu gronkowcem, co przy AZS jest bardzo częste).

Atopowe zapalenie skóry (zwłaszcza to nasilone) jest obciążeniem dla całej rodziny dziecka. Rodzice, zmęczeni i niewyspani, muszą zmierzyć się z bardzo trudnymi emocjami – gniewem, złością, poczuciem bezsilności. Pomocne mogą okazać się fora internetowe dla rodziców dzieci alergicznych; stanowią one swoistą grupę wsparcia, są źródłem wielu praktycznych rad dotyczących metod i środków terapii AZS, które mogą przybliżyć upragnioną remisję.