Wywiad: Jak rozmawiać z dzieckiem o orientacji seksulanej?

Dyskusje, które obecnie toczą się w przestrzeni publicznej często dotyczą związków homoseksualnych i praw do posiadania potomstwa przez osoby pozostające w takich relacjach. Jak rozmawiać z dzieckiem na temat orientacji seksualnej? W jaki sposób wyjaśnić sytuację, gdy kolega z przedszkola ma dwie mamy? Na te pytania odpowie Alina Synakiewicz – pedagożka, edukatorka seksualna, trenerka umiejętności psychospołecznych, związana z Grupą Edukatorów Seksualnych Ponton. 

Jak wytłumaczyć dziecku, że Zosia z przedszkola ma dwie mamy lub dwóch tatusiów? W jaki sposób najlepiej przekazać dziecku takie informacje?

Alina Synakiewicz:

Należy to powiedzieć w zwykły sposób – „Zosia ma dwie mamy lub dwóch tatusiów”. Można powiedzieć, że czasami dziewczynka może się zakochać w dziewczynce, a chłopiec w chłopcu. Dziecko bez zdziwienia przyjmie taką informację, podobnie jeśli powiemy, że ludzie mają różne kolory włosów, albo że niektórzy ludzie są praworęczni, inny leworęczni. Dziecko dopiero poznaje świat i to my jesteśmy dla niego autorytetem, źródłem informacji. Oczywiście jesteśmy dla dziecka również źródłem uprzedzeń. Dziecko które bije czy przezywa swojego kolegę, bo jest czarny albo niepełnosprawny, robi tak dlatego, że takie wartości przekazali mu rodzice.
Pomocą rodzicom, którzy czują, że tłumaczenie dziecku czym jest homoseksualność jest dla nich wyzwaniem, służą kapitalne książki takie jak „Król i król” czy „Z tango jest nas troje”. Gorąco polecam zwłaszcza tę ostatnią, która opowiada autentyczną historię dwóch samców pingwinów w Zoo, które były parą, przygarnęły i wysiedziały jajko z którego wykluła się pingwinica Tango. Naprawdę wzruszająca historia. Przy okazji tej książeczki można powiedzieć dziecku, że homoseksualizm występuje u około 400 gatunków zwierząt. Homofobia występuje u jednego! Jako lekturę dla starszych dzieci ok. 11 – 12 roku życia (jak i dla rodziców) mogę polecić „Małą książkę o homofobii”.

Kiedy powinniśmy zacząć mówić dziecku, że istnieją także pary homoseksualne? Jaki wiek czy sytuacja będzie odpowiednia?

A.S.

Myślę, że od najmłodszych lat. Przy okazji przekazywania informacji o świecie warto pokazywać całą jego różnorodność. Mówić o tym, że ludzie są różni, mają różne kolory skóry, różnie wyglądają, ale też zakochują się w różnych osobach, również w przedstawicielach/przedstawicielkach tej samej płci. To bardzo ważne, bo być może nasze dziecko urodziło się jako osoba homoseksualna lub biseksualna i takie tolerancyjne, otwarte podejście uchroni je od wielu traum i zapewni poczucie bezpieczeństwa w świecie, który jest wrogi dla inności. Według badań około połowa samobójstw wśród nastolatków jest dokonywanych przez osoby homo-, biseksualne i powodem targnięcia się na swoje życie jest homofobia, jakiej doświadczają te osoby od najbliższego otoczenia, w tym od rodziny. Inne problemy, wynikające z doświadczenia homofobii, z jakimi borykają się homo-, biseksualne nastolatki, to obniżenie samooceny, napięcie nerwowe, depresja, zachowania autoagresywne itp. Myślę, że każdy mądry i kochający rodzic nie chciałby, żeby jego dziecko czegoś podobnego doświadczyło.

Co zrobić, gdy dziecko domaga się szczegółów z życia par homoseksualnych?

A.S.

Ale o jakie szczegóły życia chodzi? Osoby homoseksualne mają identyczne życie jak osoby heteroseksualne tzn. chodzą do szkoły, do pracy lub są bezrobotne, mają hobby, pasje lub ich nie mają, mają swoje troski, problemy, zakochują się, mają związki, przeżywają zawody sercowe itp. Jedną różnicą jest to że osoby heteroseksualne nie doświadczają dyskryminacji z powodu swojej seksualności, mogą bez obaw opowiadać w pracy o swoich partnerach/partnerkach, mogą trzymać za rękę ukochaną osobę bez obaw, że ktoś rzuci kamieniem, opluje, wyzwie, wyśmieje. Nie muszą się obawiać, że rodzice wyrzucą ich z domu, jak ujawnią kim naprawdę są. Myślę, że o takich realiach warto mówić dzieciom, oczywiście w sposób dostosowany do wieku.
Osoby homoseksualne czy biseksualne często się hiperseksualizuje, co oznacza, że heteroseksualna większość często postrzega je wyłącznie przez pryzmat ich życia seksualnego. Funkcjonuje stereotyp, że życie każdego geja i każdej lesbijki kręci się wokół seksu. Tymczasem jest to tylko jeden aspekt życia danej osoby. Rozumiem, że rodzice mogą się zastanawiać, co będzie jak dziecko zapyta o szczegóły życia seksualnego par jednopłciowych. A co się odpowiada jak dzieci pytają jak „robią to” osoby heteroseksualne? Odpowiedź zależy przecież od wieku; mniejszym dzieciom można powiedzieć, że kobieta i mężczyzna są zakochani, przytulają się bez ubrań, całują, głaszczą i że to jest dla nich bardzo przyjemne. Jeśli dziecko zapyta o parę lesbijską, gejowską można odpowiedzieć podobnie. I prawdopodobnie taka informacja dziecku wystarczy. Myślę, że dla przeciętnego, polskiego rodzica bardziej problematyczne będzie wypowiedzenie tego, niż dla dziecka zetknięcie się z taką informacją. Warto przy okazji pamiętać, że również osoby heteroseksualne uprawiają seks analny czy używają wibratorów czy innych gadżetów erotycznych. Takie techniki seksualne nie są zarezerwowane tylko dla osób homoseksualnych. Więc po raz kolejny uczulam na stereotypy, jakie mamy w głowach.

Czy powinniśmy mówić dziecku o własnym światopoglądzie (np. sprzeciwie adopcji dzieci przez pary jednej płci), czy jedynie przekazać obiektywne informacje?

A.S.

W tym momencie zastanowiłabym się, co leży u podstaw naszego przekonania, że osoby homoseksualne nie powinny adoptować/wychowywać dzieci. Jeśli uważamy, że „nie powinny”, bo to narazi dziecko na dyskryminację, problemy w grupie rówieśniczej, przez którą będzie szykanowane z powodu orientacji psychoseksualnej rodziców itp., to wówczas zasugerowałabym, żeby rozejrzeć się wokoło. Mamy wiele rodzin, które są „niestandardowe” w różny sposób. Począwszy od rodziców samotnie wychowujących dzieci, przez rodziny patchworkowe (czyli takie, w której rozwiedzione osoby z dziećmi zakładają nowe rodziny), rodziny składające się z osób pochodzących z innych kręgów kulturowych czy mające różne kolory skóry. Te wszystkie cechy, jak również inne, mogą powodować, że dziecko może być w jakiś sposób dyskryminowane, bo przecież jego rodzina odstaje od „normy” prezentowanej przez czytankę „Ala ma kota”. W nietolerancyjnej Polsce wystarczy, że nie poślemy dziecka na religię, żeby spotkały go potem jakieś nieprzyjemności, powiedziałabym, że nawet częściej ze strony innych rodziców niż dzieci. Ale idąc tym tropem myślowym ateiści czy niekatolicy nie powinni wychowywać dzieci, bo potem w przedszkolu czy szkole te dzieci spotkają przykrości.
Częstymi argumentem stosowanym przez przeciwników i przeciwniczki wychowywania dzieci przez pary homoseksualne jest teza głosząca, że para jednopłciowa wychowa dziecko na geja albo lesbijkę. Bardzo łatwo obalić tę tezę, wystarczy spojrzeć w jakich rodzinach wychowują się geje i lesbijki – w 99 % są wychowywani przez osoby heteroseksualne, które przeważnie wychowują swoje dzieci tak, żeby były one przygotowane to realizowania heteroseksualnego modelu życia. Jednak na nic się to zdaje, bo orientacja psychoseksualna to kwestia genów i ani wychowanie, ani terapia tego nie zmienią. Jak ktoś się urodzi jako gej, lesbijka czy osoba biseksualna to pozostanie nim/nią do końca życia. Oczywiście zdarzają się sytuacje (na szczęście coraz rzadziej), że osoby homoseksualne na skutek presji otoczenia, rodziny „udają”, że są hetero, biorą ślub z osobą przeciwnej płci, nawet mają dzieci i życie w kłamstwie unieszczęśliwia całą rodzinę. Reasumując, dziecko wychowane przez dwie mamy czy dwóch ojców, nie stanie się automatycznie gejem czy lesbijką. Generalnie warto przed taką rozmową z dzieckiem się do niej przygotować, poczytać odpowiednie lektury np. „Małą książkę o homofobii” czy „Tęczowy elementarz”, zajrzeć na stronę Kampanii Przeciw Homofobii www.kampania.org.pl, czy Stowarzyszenia Lambda www.lambdawarszawa.org. Watro się skonfrontować z własnymi uprzedzeniami i niewiedzą. Żyjemy w społeczeństwie niespecjalnie otwartym na inność, dlatego możemy powielać wiele mitów i stereotypów na temat gejów, lesbijek osób biseksualnych czy transseksualnych nawet o tym nie wiedząc. Jestem przekonana, że portal eMaluszki.pl czytają także geje i lesbijki, którzy są rodzicami lub planują nimi zostać. W tym miejscu chciałabym im życzyć powodzenia i odwagi!

Alina Synakiewicz

– pedagożka, edukatorka seksualna, trenerka umiejętności psychospołecznych. Od 2005 roku związana z Grupą Edukatorów Seksualnych Ponton.
ponton.org.pl