Wywiad: Bank Mleka w Polsce

Co to są banki mleka? W jakim celu się je tworzy? O profesjonalnych placówkach pozyskiwania i przechowywania naturalnego pokarmu rozmawiamy z Panią Aleksandrą Wesołowską, Prezesem Zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Banku Mleka Kobiecego.

Jakiś czas temu na łamach naszego serwisu wspominaliśmy o Banku Mleka Kobiecego. Czy może jednak Pani przypomnieć czym taka placówka dokładnie się zajmuje?

Aleksandra Wesołowska: Banki mleka to profesjonalne laboratoria zajmujące się pozyskiwaniem mleka kobiecego, przechowywaniem i po badaniu – dostarczaniu go potrzebującemu dziecku, które z przyczyn losowych nie może być karmione przez własną mamę. Banki Mleka powinny być nieodłącznym elementem systemu opieki nad matką i dzieckiem, szczególnie jeśli noworodek wymaga długotrwałego leczenia lub z innych powodów karmienie piersią przez biologiczną matkę, jest utrudnionie. Działalność banków mleka trzeba traktować jako stwarzanie równych szans wszystkim dzieciom w dostępie do najlepszego naturalnego pokarmu. Gromadzenie mleka w banku gwarantuje prawidłowe zagospodarowanie jego nadwyżek z korzyścią dla potrzebujących dzieci, wśród których większość stanowią wcześniaki i noworodki chore. Pozostaje to w zgodzie ze wskazaniami AAP (American Academy of Pediatrics , 2005) oraz wspólną Rezolucją WHO i UNICEF 1980, która mówi że: mleko kobiece pochodzące z profesjonalnego banku mleka jest drugim, po mleku własnej matki, pokarmem z wyboru do stosowania u noworodków i niemowląt.

Kto może korzystać z mleka?

A.W. Odbiorcami pokarmu gromadzonego w bankach mleka są w większości dzieci przedwcześnie urodzone. Lista beneficjentów mogłaby być jednak długa ze względu na uniklane właściwości mleka ludzkiego, które stosuje się nawet w łagodzeniu chorób i dolegliwości ludzi dorosłych. Dlatego Stowarzyszenie Banków Mleka Ameryki Północnej stworzyło ścisłą kolejność beneficjentów, wg której dystrybuowane jest mleko z banku mleka również w Europie. W pierwszej kolejności otrzymują je wcześniaki, które są w grupie ryzyka zachorowania na martwicze zapalenie jelit i sepsę. Dowiedziono, że karmienie wyłącznie pokarmem kobiecym w znaczny sposób obniża ryzyko zachorowania na te groźne dla życia najmniejszych dzieci choroby. Pokarm pochodzący z banku mleka powinny również otrzymywać noworodki których matki są nosicielkami wirusa HIV, gdyż naturalny pokarm spowalnia rozwój AIDS, nawet jeśli dzieci zostały zarażone przy porodzie lub w życiu płodowym – pasteryzacja niszczy wirusa który może być obecny w mleku matki. Sprawdzoną strategią ograniczenia umieralności noworodków na AIDS w krajach Afryki Subsaharyjskiej jest pasteryzacja mleka biologicznych matek.

Czy takie mleko jest naprawdę bezpieczne?

A.W. Najlepszym dowodem na bezpieczeństwo pokarmu pochodzącego z banku mleka jest brak jakichkolwiek przypadków zakażeń w funkcjonujących na zachodzie palcówkach tego typu.
Mleko pochodzące z banku mleka jest dwukrotnie badane mikrobiologicznie, przed i po pasteryzacji. Eliminuje to ryzyko zakażenia bakteryjnego poprzez mleko, gdyż pokarm po pasteryzacji jest jałowy. Pasteryzacja niszczy również cząsteczki wirusów takich jak: CMV, HIV, HBV oraz prądki gruźlicy. Aby wyeliminować do zera ryzyko przeniesienia jakichkolwiek chorób przez mleko niespokrewnionej kobiety, dawczynie przechodzą badania serologiczne krwi na nosicielstwo wirusów takich jak HCV oraz HTLV-1, które są ściśle związane z rozwojem nowotworów.
Zasady postępowania z pokarmem w banku mleka regulują wytyczne obejmujące również system HACCP, który gwarantuje bezpieczeństwo przetwórstwa żywności na całym świecie.
Próbki mleka które podawane jest małemu pacjentowi przechowuje się jednak przez wiele dni tak, aby w przypadku jakichkolwiek wątpliwości móc prześledzić ścieżkę od dawcy do biorcy i wykluczyć możliwość zakażenia przez mleko lub też prawidłowo zdiagnozować przyczynę zakażenia.

Istnieje kilkaset Banków Mleka Kobiecego na świecie. A jak wygląda sytuacja w Polsce? Czy rozwiązane już zostały problemy formalno-prawne, związane z zalegalizowaniem honorowego oddawania pokarmu w procedurach medycznych i polskim prawie?

A.W. W samej Europie jest przeszło 160 działających banków mleka a kilka jest w fazie organizacji. W zeszłym roku dobiegły końca formalności związane z powołaniem Europejskiego Stowarzyszenia Banków Mleka (ang. EMBA), którego jednym z głównych celów jest ujednolicenie regulacji prawnych i sposobów działania placówek zajmujących się dystrybucją pokarmu: od dawczyń do potrzebujących dzieci. W Polsce mamy doczynienia de facto z białą plamą jeśli chodzi o regulacje prawne, gdyż Okólnik z 1956, który szczegółowo opisywał sposób działania tzw. laktariów, został uchylony wraz ze zmianą ustroju w Polsce. Ponieważ na dzień dzisiejszy nie ma w Polsce działającego banku mleka, nie ma więc stosownych regulacji prawnych. Nie ma jednak przeciwwskazań, aby placówka banku mleka działała na zasadzie NZOS i dostarczała pokarm wprost do zainteresowanych szpitali. Pokarm byłby przekazywany do banku przez dawczynie nieodpłatnie, a Fundacja powołująca NZOS działałaby non profit, obciążając szpital tylko kosztami obróbki, badania mleka i dawczyń. Pozostaje to w zgodzie z naszym polskim prawem i przyjętymi przez EMBA standardami działania banków mleka.

Czy w przyszłości w każdym Polskiem szpitalu kobieta będzie mogła oddać mleko potrzebującym? Czy będą specjalne punkty dla dawczyń ?

A.W. W Polsce, jak w niemalże każdym europejskim kraju, powinna istnieć sieć banków mleka. Szczególne te ośrodki neonatologiczne, w których rodzą się i są leczone wcześniaki, powinny zadbać o rezerwy mleka kobiecego na własny użytek. Taki model jest najbardziej ekonomiczny, gdyż transport mleka na duże odległości jest kosztowy i ryzykowny. Poza tym niezmiernie ważny jest aspekt promocji karmienia piersią wśród lokalnej społeczności rodziców dzieci chorych, dzięki działaniom banków mleka. Dzielenie się naturalnym pokarmem jest wyrazem głębokiej solidarności matek dzieci chorych – dawczynie to w większości matki wcześniaków, które same borykały się z problemami laktacyjnymi. Z drugiej strony mamy, które są pod wpływem ogromnej presji i stresu że nie mogą wykarmić swoich dzieci, odczuwają ogromną ulgę wiedząc, iż inna mama decyduje się na taki bezcenny dar. Mama wcześniaka dokarmianego mlekiem z banku mleka, otoczona właściwą opieką laktacyjną i wsparciem, zwykle szybko przejmuje naturalne karmienie swojego dziecka. Dlatego w tych krajach w których są banki mleka, udział mleka kobiecego w żywieniu dzieci chorych i wcześniaków wciąż rośnie.

5 czerwca odbył się „Piknik Wcześniaka na Karowej” , której współorganizatorem była Fundacja Bank Mleka Kobiecego. Proszę opowiedzieć coś więcej na temat akcji.

A.W. Celem „Pikniku Wcześniaka na Karowej” była animacja środowiska rodzin dzieci urodzonych przedwcześnie w Szpitalu Klinicznym im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie oraz promocja karmienia piersią i pokarmem kobiecym. Ważnym elementem była inauguracja Kampanii Społecznej na rzecz reaktywacji Banków Mleka w Polsce, której od początku patronuje Prof. dr hab. n med. Maria Katarzyna Borszewska – Kormacka kierownik Kliniki Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM i Konsultant Wojewódzki ds. Neonatologii. Dlatego właśnie na Karowej odbyła się premiera spotu reklamowego, zwracającego uwagę na problem społeczny, jakim jest brak możliwości bezpiecznego dzielenia się mlekiem. Zostały rozprowadzone ulotki i filmy instruktażowe, zrealizowane w Szpitalu na Karowej, na temat zasad postępowania z mlekiem matki przeznaczonym dla chorego dziecka.
Dyskusja panelowa prowadzona podczas Pikniku przez red Małgorzatę Telmińską z udziałem Joanny Brodzik i Pawła Wilczaka – doświadczonych rodziców bliźniąt pokazała, jak złożony i trudny jest problem karmienia naturalnego wcześniaków. Dla wielu matek wcześniaków, temat karmienia piersią jest bardzo bolesny, gdyż nie udało im się podtrzymać laktacji do czasu kiedy ich dzieci mogły być przystawione do piersi.
Matki dzieci urodzonych przedwcześnie potrzebują wsparcia nie tylko w okresie laktacji. Problemy zdrowotne ich dzieci nierzadko nie kończą się wraz z wyjściem z okresu niemowlęcego.
Powodzenie i zainteresowanie imprezą pokazało ogromną potrzebę rodzin dzieci urodzonych przedwcześnie spotkań, nawet po kilku latach, aby w ciepłej, miłej atmosferze podzielić się radościami i sukcesami jakie odnieśli razem z dziećmi na drodze do ich pełnego rozwoju.
Mam nadzieje że kolejny Piknik Wcześniaka będzie okazją do świętowania otwarcia po latach profesjonalnego banku mleka w Warszawie.

Dziękujemy za rozmowę

Aleksandra Wesołowska – Prezes Zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Banku Mleka Kobiecego, doktor nauk biologicznych, mama Franka, Tosi i Miłki.