Niemowlak – to brzmi dumnie

Wydaje się, że niemowlę jest istotą słodką i śmieszną, lecz bierną, niewiele potrafi i generalnie trudno z nim nawiązać kontakt. Ale czy na pewno od narodzin Twoje dziecko zmieniło się tak niewiele?

Co potrafi noworodek?

Okres noworodkowy to czas od urodzenia do około pierwszego miesiąca życia dziecka. Na pozór noworodek nie potrafi nic, ale tylko na pozór… Umie przecież skupić wzrok na jednym punkcie, a z czasem już nawet wodzić wzrokiem za nim. I naprawdę inaczej reaguje na twarz mamy, niż na kogoś obcego, choć nie dzieje się to od razu. Lubi słuchać ludzkiego głosu, a w szczególności własnej mamy. Czuje smaki, przynajmniej te cztery podstawowe, a nawet odróżni zapach mamusi od zapachu innej kobiety! Zaobserwować można u niego także wrodzone odruchy. Wśród nich te, zabezpieczające życiowe funkcje organizmu (oddychanie, połykanie, krzyk, ziewanie, czkawka, ssanie…) i zapoczątkowujące kształtowanie odruchów warunkowych, czyli potrzebne w ogóle do dalszego rozwoju motorycznego (zaciskanie dłoni pod wpływem dotyku jej wewnętrznej powierzchni, w pozycji pionowej naprzemienne stawianie nóg przy dotykaniu stópkami do podłoża, naprzemianstronne ruchy kojarzone z pełzaniem). Są także odruchy atawistyczne, czyli wykształcone w drodze ewolucji, które po kilku tygodniach lub miesiącach zanikają (odruch pływania, odruch Moro – czyli odrzucanie ramion i odchylanie główki, odruch Babińskiego – czyli rozprostowywanie paluszków u stóp po połaskotaniu stópki od wewnątrz, a także częściowo zaciskanie dłoni). Czy noworodek więc nie umie nic? A co dopiero niemowlak!

Niemowlaka wachlarz umiejętności

Okres niemowlęcy obejmuje pierwszy roczek życia dziecka. To bardzo ważny czas w jego życiu. Wystarczy wziąć pod uwagę choćby niewyobrażalnie szybki rozwój układu nerwowego tego małego człowieka. W pierwszym i drugim roku życia masa jego mózgu wzrośnie trzykrotnie w stosunku do masy zaraz po urodzeniu. To konsekwencja rozwoju jego komórek nerwowych. Nie trzeba przecież wyjaśniać jak wielkie ma ono znaczenie dla ogólnego rozwoju dziecka.

Już w pierwszych miesiącach życia, dziecko zaczyna koordynować wzrok ze słuchem. Z łatwością śledzi ruchy, troszkę interesuje się tym, co wokoło, choć nadal jest raczej egocentryczne. Umie pokazać jednak zarówno zadowolenie, jak i to, że nie jest w dobrym nastroju. Trochę później, w wieku kilku miesięcy, rozwija się u niego stałość przedmiotu (czyli jego istnienie bez względu na działanie czy świadomość osoby; przekonanie, że coś po prostu jest i już), a kiedy jakaś aktywność sprawia mu przyjemność, chętnie ją powtarza. Pod koniec okresu niemowlęcego pojawiają się oznaki funkcjonowania inteligencji. Widać to na przykładzie przewidywania przez dziecko niektórych zdarzeń czy jego świadomość, że przyczyną reakcji mogą być też rozmaite przedmioty. Wspomniana stałość przedmiotu jest na wyższym poziomie (dziecko nie boi się już, że zmieniła się mu mama, kiedy zmienił się jej tylko kolor włosów czy założyła okulary).

Maluch się przywiązuje

Na początku najważniejsza jest mama. Dziecko odruchowo kieruje się w stronę jej zapachu i głosu. Wcale nie lubi być samo. Można się cieszyć z jego uśmiechu w pierwszych kilku tygodniach, ale to nie jest wyraz reakcji interpersonalnej. To taki wrodzony uśmiech, raczej bez powodu. Dopiero około dwunastego tygodnia zrozumie, że uśmiech jest naprawdę przyjemny. Zauważyć można, że reaguje także na czyjś uśmiech. Wtedy też będzie już zdolne rozpoznać twarz swojej mamy. Dopiero około siódmego miesiąca na widok obcych twarzy pojawi się lęk, ale maluch szybko da się uspokoić przez własnych opiekunów. Chwilę później można zaobserwować u niego nawet oznaki nieśmiałości.

Od postawy poziomej po pion

Już w drugim miesiącu niemowlę podnosi główkę leżąc na brzuszku. Wkrótce zacznie unosić też tułów oraz opierać się na rączkach z uniesioną głową. Około połowy roku siedzi sobie z oparciem, a po dwóch, trzech miesiącach zupełnie samo. Dziewiąty miesiąc to czas, by maluszek zaczął stawać przy barierce, często będąc podtrzymywanym. Jeszcze miesiąc czy półtora i stanie sam. Lecz z pozycji siedzącej do prawdziwego stania będzie zdolny się przemieścić dopiero około roczku, może nieco później. Już wcześniej jednak próbuje pełzać, bo około trzeciego miesiąca. Raczkować zacznie około dziewiątego, ale uwaga – czas raczkowania może być czasem tak króciutki, że przeminie niemal niezauważalny.

Obserwacja maluszka w zabawie

Bawiąc się z niemowlakiem można zauważyć, jak wiele zmienia się jego umiejętności w trakcie tego pierwszego roku życia. Już w drugim miesiącu chętnie się turla i sięga po przedmioty. Potrząsa nimi i wkłada do ust. Po miesiącu już sztywno trzyma główkę i obraca nią; celowo, a nie odruchowo zamyka i otwiera oczka. Potrafi całą dłonią chwycić obiekt. Wkrótce będzie zdolny chwycić go samymi paluszkami. Około piątego miesiąca potrafi już trzymać przedmiot obiema rękami i obracać nimi dzięki obrotom nadgarstka. Używa kciuka; chwyta kubeczek i butelkę, kierując je do ust. Potem podaje sobie przedmioty z rączki do rączki, sięga po nie, nawet, jeśli się poruszają. Mając już dziesięć miesięcy przewraca samodzielnie stronice w książeczce. Za miesiąc zacznie bazgrać po kartce, a potem stawiać jeden przedmiot na drugim oraz jeden wkładać w drugi. I czy to jest wszystko mało?

Uwaga!
Nie przejmuj się tym, że Twój dzidziuś nie wszystkie umiejętności nabywa w podanych miesiącach. Każdy maluch bowiem ma swój rytm rozwoju. Niewielkie opóźnienie nie powinno niepokoić.