Czym jest maź płodowa a czym płyn owodniowy?

Zarówno maź płodowa jak i płyn owodniowy chronią nienarodzone dziecko w brzuchu matki. Nazwa mazi płodowej pochodzi od połączenia dwóch łacińskich słów (vernix – lakier, caseosa – ser). Jest to mazista substancja pokrywająca skórę płodów u ssaków, która składa się z wydzieliny gruczołów łojowych płodu, złuszczonych komórek nabłonka i włosków meszku płodowego oraz wydzieliny komórek owodni. Maź płodowa zawiera duże stężenie przeciwciał, a podczas rozwoju płodowego izoluje ona skórę od czynników infekcyjnych znajdujących się w płynie owodniowym. W czasie porodu ułatwia ona przechodzenie dziecka przez kanał rodny.

Maź płodowa

Maź ta jest odpowiedzialna za zagadkę napiętej skóry u noworodków. Chroni ona przed brudem, zapobiega wysuszaniu skóry i zapewnia jej prawidłowe zakwaszenie, uniemożliwiając rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych. Do niedawna zaraz po narodzinach dziecko było kąpane a maź płodową zmywano mydłem i wodą. Pozbawiano w ten sposób skórę dziecka ochronnej warstwy łoju, co sprzyjało rozwojowi zakażeń skórnych. Obecnie noworodka nie kąpie się od razu – pierwsza kąpiel odbywa się po paru godzinach. Pozwala to na wchłonięcie się gotowych przeciwciał ze skóry do krwi, co zwiększy odporność dziecka. Jeśli to możliwe, zaleca się nawet, aby dziecko pozostało w mazi płodowej nawet 24 godziny po przyjściu na świat.
Joke Bouwstra oraz Robert Rißmann – holenderscy naukowcy z Uniwersytetu w Leiden, którzy specjalizują się w zagadnieniach związanych z barierą skórną, podjęli wyzwanie mające na celu poznanie zagadki niezwykłych właściwości mazi płodowej dziecka. Owocem ich wieloletnich badań jest jej syntetyczny odpowiednik, o identycznej strukturze i właściwościach.

Płyn owodniowy

Płyn owodniowy (jak sama nazwa wskazuje) to ciecz wypełniająca worek owodniowy, wytwarzany głównie przez nabłonek owodni, po części także przez organizm matki i płodu. Pod koniec ciąży jego objętość wynosi ok. 1000 ml. Zapewnia on środowisko dla rozwijającego się organizmu, amortyzuje i zapewnia swobodę ruchów. Mechanizm powstawania płynu owodniowego jest nie do końca znany. Podobno około 38 dnia po zapłodnieniu wokół zarodka zamyka się pęcherz płodowy – szczelny worek zbudowany z dwóch błon płodowych – kosmówki i owodni. To właśnie komórki nabłonka owodni, wytwarzają płyn, który gromadzi się w worku owodniowym. Wody płodowe są zawsze świeże – podlegają nieustannej wymianie. Całkowita wymiana płynu między matką a płodem następuje w ciągu zaledwie trzech godzin. Jak się to odbywa? Z jednej strony płyn ulega ciągłemu wchłanianiu, z drugiej – stałej reprodukcji. W I trymestrze ciąży błony płodowe wchłaniają płyn do krążenia matki, a jednocześnie wytwarzają nowy. Po 20 tygodniu ciąży płynu przybywa i ubywa również dlatego, że płód sam połyka płyn, który jest wchłaniany w przewodzie pokarmowym i (wydalany z moczem) wraca do worka owodniowego. Ilość, wygląd i skład płynu owodniowego ma duże znaczenie diagnostyczne, dlatego przeprowadza się ich pomiary i badania. Objętość mierzy się podczas USG. Lekarz mierzy głębokość płynu w czterech tzw. kieszeniach płynowych, a suma tych pomiarów to tzw. indeks płynu owodniowego (AFI). Prawidłowa wartość AFI mieści się w przedziale 5–20. AFI poniżej 5 oznacza małowodzie, a powyżej 20 – wielowodzie. U niektórych ciężarnych wykonuje się amnioskopię – badanie polegające na ocenie wzrokowej wód płodowych przez lekarza. Do kanału szyjki macicy wprowadzany jest specjalny wziernik, przez który lekarz ogląda płyn, oceniając jego barwę i ilość.