Baw się, na zdrowie!

Zabawa od narodzin do przedszkola stanowi nieodłączny element życia małego człowieka. Dzięki niej dziecko poznaje swoje możliwości, otoczenie i zachowania innych ludzi. Odgrywa ogromną rolę w rozwoju inteligencji dziecka i uczy zachowań w grupie. Jak zmienia się w kolejnych latach życia malucha?

Okres niemowlęcy – zabawa i poznanie w jednym

Warunkiem prawidłowego rozwoju motorycznego niemowlaka jest możliwość swobodnego poznawania otoczenia przez zabawę. To stopniowy proces – od dotykania, poprzez proste początkowo przypadkowe ruchy do manipulowania różnymi przedmiotami. Prowadzi on do zabawy funkcjonalnej – czyli takiej, w której można używać danego przedmiotu zgodnie z jego przeznaczeniem – np. potrząsanie grzechotką, toczenie piłki. Dla tak małego brzdąca to bardzo ważny etap w rozwoju motorycznym i poznawczym – dzięki niemu wzmacnia mięśnie, ćwiczy ruchy dowolne i precyzyjne, rozwija pamięć, poznaje różnorodność kształtów, faktur, rozmiarów i struktury elementów otoczenia. Zauważa pierwsze zależności – np. taką, że zabawka zrzucona z krzesełka na podłogę, upadając, wydaje dźwięk.

Jeżeli niemowlęta przebywają w towarzystwie rówieśników to tylko dlatego, że dorośli stworzyli im taką sytuację. Spontanicznie nie poszukują towarzystwa innych dzieci i nie potrzebują ich do tego, aby się bawić. Zainteresowanie innym niemowlakiem często łączy się z chęcią poznania zabawki, którą kolega trzyma w ręce.

Wiek przedszkolny (2 –5 lat) – czas wielkich zmian

U dziecka, które coraz lepiej posługuje się mową kształtuje się również symboliczna funkcja myślenia. Dlatego też w omawianym okresie pojawia się zabawa „na niby” – maluch używa w niej przedmiotu nie zgodnie z jego przeznaczeniem, ale w myśl sytuacji wyobrażonej – np. przesuwany po podłodze klocek może być lokomotywą, a patyk – lecącym samolotem. To bardzo ważny etap w rozwoju myślenia abstrakcyjnego. Ten typ zabawy nazywany jest również zabawą tematyczną lub symboliczną. Z czasem do takiego rodzaju zabawy coraz starsze dziecko dodaje elementy narracyjne – buduje historię lub odtwarza wydarzenia, które trudno mu zrozumieć. Budowanie opowiadania w zabawie wymaga często odgrywania roli – maluch wciela się zatem w ulubionego bohatera bajek lub odtwarza relacje międzyludzkie i normy społeczne, jakie obserwuje w swoim otoczeniu – bawi się np.„w dom”, „w policjantów i złodziei”, „w lekarza”. Przedszkolaki wykazują przy tym ogromną pomysłowość i aktorskie zacięcie. W tym okresie życia nadal obecne są zabawy funkcjonalne, a także, zwłaszcza u chłopców – zabawy konstrukcyjne, z których najpopularniejszą jest budowanie z klocków.

Bardzo ciekawie w wieku przedszkolnym rozwija się zabawa ze względu na poziom społeczny. U dwulatków dominują zabawy samotne – maluch bawi się w pojedynkę i nie wykazuje żadnego zainteresowania innymi dziećmi. W grupie trzylatków z kolei zaobserwować można interesującą kategorię zabaw zwanych zabawą równoległą; dwoje lub więcej dzieci bawi się obok siebie, czasami używają takich samych przedmiotów i choć zdarza im się powiedzieć coś do siebie, to nie wchodzą w prawdziwą relację i nie współpracują. Pierwsze zabawy o charakterze społecznym pojawiają się z reguły w czwartym roku życia. Początkowo są to zabawy wspólne, gdzie nie ma wspólnego celu grupowego, któremu trzeba się podporządkować ani podziału pracy. Te dwa wymienione elementy występują w najbardziej uspołecznionej zabawie zwanej kooperacyjną.
Żadna inna aktywność nie sprzyja lepiej rozwojowi małego dziecka niż zabawa. Jest niezbędna tak samo jak odpowiednie pożywienie, odpoczynek i zainteresowanie rodziców. Popatrz, jak bawi się Twoje dziecko, a będziesz wiedzieć, co już umie.