LATERALIZACJA – trudne słowo, prosta sprawa.
Choć termin lateralizacji pojawia się często w różnego typu publikacjach dla rodziców oraz wychowawców, przeważająca większość z nich nie jest w stanie określić, co właściwie znaczy. Tymczasem jest to po prostu przewaga jednej z części ciała nad drugą np. prawego oka, prawej ręki, prawej nogi nad lewą i odwrotnie. Jakie ma to znaczenie w rozwoju dziecka?
Już w wieku przedszkolnym zauważamy, że dziecko chwyta przedmioty w tę rękę, w którą jest mu wygodniej i robi to instynktownie. Ma to związek z rozwojem półkul mózgowych. Ćwicząc ruchy danej ręki i jej sprawność, wzmacnia mięśnie, kształtuje wytrzymałość dłoni. Ma to kluczowe znaczenie względem nauki pisania w późniejszych okresach rozwojowych.
Należy pamiętać, że aby dziecko swobodnie mogło wybrać najwygodniejsze dla niego rozwiązanie, nie powinniśmy mu sugerować użycia żadnej z rąk. Najprostszym ćwiczeniem jest wspólne rysowanie. Dla dziecka to miły czas spędzony z rodzicami, a dla nas świetna okazja do obserwacji. Kładąc przed dzieckiem kartkę papieru, a nad nią kredki (by obie ręce miały jednakową odległość do przedmiotu), wyraźnie jesteśmy w stanie stwierdzić przewagę jednej ze stron ciała w chwytaniu. Określenie ręki dominującej niekiedy może okazać się trudne, kiedy dziecko używa raz jednej, raz drugiej rączki, a kreślone przez nie znaki w obu przypadkach są równie kształtne, co równie słabo widoczne. W drugim przypadku należy wzmacniać poprzez ćwiczenia jedną z dłoni, pytanie nasuwa się samo – którą? Coraz częściej w badaniach specjaliści mówią o tak zwanej oburęczności. Na co więc się zdecydować?
W takich wypadkach należy zwrócić uwagę na dominujące oko. Sposobów jest kilka, ale najprostszym, który można zastosować już u przedszkolaka, jest zabawa w fotografa lub obserwatora przyrody. Potrzebny będzie do tego aparat z wizjerem, możemy wykorzystać też wykonaną z tekturki i wspólnie ozdobioną lunetę. Podczas obserwacji dziecko przykładać będzie instynktownie dane przedmioty do oka, które jest „mocniejsze”. Określając oko prowadzące, w przypadku oburęczności, powinniśmy kierować dziecko do pracy tą ręką, która jest po tej samej stronie. Unikniemy w ten sposób tak zwanej skrzyżowanej lateralizacji, której efektem mogą być późniejsze trudności w szkole.
Dlaczego nie powinno przestawiać się dziecka na pisanie prawą ręką, gdy jest wyraźnie leworęczne?
Badania pokazują, że u dzieci „przestawianych” występować mogą zaburzenia osobowości, związane z uaktywnieniem ośrodków w półkuli niedominującej. Mogą pojawić się objawy takie jak płaczliwość, lękliwość, ataki złości, ataki agresji, zachowania nerwicowe – jąkanie, moczenie się w nocy. Czasami zaobserwować można nadpobudliwość psychomotoryczną. Pamiętajmy więc, aby nie bagatelizować ważnych dla rozwoju dziecka spraw, nawet jeśli nam wydają się błahe, a podejmując decyzję o prawo lub leworęczności dziecka, dokonujmy świadomych wyborów.
Jakie są zagrożenia skrzyżowanej lateralizacji?
-Obniżenie sprawności w zakresie obu rąk,
-Opóźnienie w rozwoju orientacji przestrzennej i koordynacji wzrokowo-ruchowej,
-Trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania,
-Podczas czytania- mylenie liter i cyfr o podobnym kształcie,
-Podczas pisania- odwracanie liter w odbiciu lustrzanym,
-Przestawianie kolejności liter w wyrazach, lub wyrazów w zdaniach,
-Obniżenie poziomu graficznego pisma.
Takich ustaleń dokonuje się także w odniesieniu do ucha, co sprawdzić możemy podczas zabawy z telefonem, a także w stosunku do nogi. Tu obserwujemy, którą nogą dziecko kopie piłkę, którą podnosi pierwszą podczas wdrapywania się na jakiś przedmiot.
Jeśli mamy jakiekolwiek wątpliwości, warto poradzić się nauczyciela lub udać się do poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie dziecko zostanie profesjonalnie zdiagnozowane i uzyskamy jednoznaczną odpowiedź.
Opracowała Justyna Cielemęcka
Nauczyciel wspierający w grupie 3-latków
w Przedszkolu Niepublicznym „MIASTO DZIECI”
