Wywiad: logopedyczna bajka terapeutyczna

Na temat rozwoju mowy dzieci i form terapii logopedycznych rozmawiamy z Dorotą Bełtkiewicz – logopedą, autorką utworów dla dzieci.

Dlaczego dzieci mają problemy logopedyczne? Czy rodzice mogą im zapobiegać?

Dorota Bełtkiewicz:

Przyczyny zaburzeń mowy, wad wymowy są zróżnicowane. Najogólniej można podzielić je na: nabyte i wrodzone. Mowa jest tworzona na poziomie mentalnym, umysłowym i realizowana, dzięki artykulacji, fonacji. Trudności w mówieniu, mogą mieć zatem dwojaką naturę – psychiczną i fizyczną, o czym warto pamiętać.

Nieprawidłowościom nabytym rodzice mogą w pełni zapobiec, poprzez właściwą stymulację rozwoju mowy dziecka (nazywanie otaczającego świata, rozmowy, czytanie, opowiadanie), rozważne stosowanie akcesoriów niemowlęcych, właściwą higienę jamy ustnej, rozsądne korzystanie z mediów i multimediów. Co ważne, ta dbałość i czujność ze strony rodziców jest kluczowa już na początkowych etapach życia dziecka, nigdy nie jest na to „za wcześnie”, wręcz przeciwnie – im młodsze dziecko, tym bardziej chłonne na bodźce – zarówno pozytywne, jak i negatywne.

W przypadku zaburzeń wrodzonych również zalecana jest szczególna troska o sprzyjające warunki do rozwoju mowy, dodatkowo wzmocniona poprzez intensywną stymulację, ścisłą współpracę z logopedą.

Kiedy należy iść z dzieckiem do logopedy?

DB:

Komunikacja dziecka z otoczeniem powinna być obserwowana już w najwcześniejszym okresie życia. Reakcja na bodźce, naśladowanie dźwięków, próba powtarzania gestów, pokazywanie palcem, nawiązywanie kontaktu wzrokowego – to już sygnały o rozwoju kompetencji komunikacyjnej.

Bardzo ważny jest etap gaworzenia, czyli zamierzonej realizacji dźwięków, naśladowanie odgłosów wydawanych przez siebie i zasłyszanych z otoczenia. Kluczowe jest także ukończenie pierwszego roku życia – wówczas, wraz z dynamicznym wzrostem motoryki, aktywnym poznawaniem świata, powinien także intensywnie rozwijać się język. Dziecko powinno prezentować coraz więcej realizacji słownych, określeń wobec otaczających dziecko osób (mama, baba) i przedmiotów, wyrażeń dźwiękonaśladowczych wobec postaci, obiektów (koko- kura, hau – pies, buum – auto, uuu – samolot) i czynności (amam – jeść, aaa – spać, bam – upaść). Na tym etapie dziecko powinno próbować tworzyć dwuelementowe wypowiedzi, będące wstępem do budowania zdań (mama aaa – Mama śpi.).

W przypadku braku komunikacji językowej ze strony rocznego dziecka (brak reakcji na pytania, polecenia, zwracanie się po imieniu; brak pola wspólnej uwagi, brak gestu wskazywania palcem), konieczna jest konsultacja logopedyczna.

W przypadku zdiagnozowanych nieprawidłowości rozwojowych (niedosłuch, zespoły genetyczne, zaburzenia w obrębie budowy i motoryki aparatu mowy) – im wcześniej podejmie się stymulację mowy pod opieką specjalisty, tym większa szansa na pomyślne rezultaty.

Jakie są formy terapii logopedycznej?

DB:

Wybrana przez specjalistę forma terapii logopedycznej zależy od zaburzenia, które występuje u dziecka. Warto pamiętać, że logopeda pomaga nie tylko w przypadku problemów z wymową, ale w kompleksowej stymulacji rozwoju języka.

Logopeda zatem dba o poprawność artykulacyjną, wspiera opóźniony rozwój mowy dziecka, stymuluje kształtowanie się komunikacji językowej u dzieci zaburzonych, ale także pomaga w opanowaniu nauki czytania i pisania, pracuje z dziećmi zagrożonymi i dotkniętymi dysleksją.

Plan terapii logopedycznej, dobrane narzędzia i metody zależą od indywidualnych potrzeb danego dziecka.

Czym jest Pani autorskie narzędzie, logopedyczna bajka terapeutyczna? Jakie jest jej zadanie?

Logopedyczna bajka terapeutyczna jest to utwór stosowany w terapii wad i zaburzeń mowy, który opiera się na połączeniu fabuły bajki terapeutycznej z ćwiczeniami logopedycznymi.

Trudności, niepowodzenia w komunikacji językowej często ściśle wiążą się ze sferą emocjonalną dziecka – wady, zaburzenia mowy powodują, że dzieci czują się gorsze, są odtrącane przez rówieśników, prezentują niską samoocenę, są zalęknione; z kolei stres czy napięcie także obniża jakość i płynność mowy.
Celem logopedycznej bajki terapeutycznej jest zatem niesienie dziecku dwuwymiarowego wsparcia: psychologicznego (redukowanie lęku, podniesienie samooceny, przywrócenie wiary w sukces) i logopedycznego (specjalistyczny instruktaż, ćwiczenia właściwie dobrane do potrzeb dziecka w przypadku określonego zaburzenia).

DB: Co sprawia, że pomoc ta przynosi efekty?

Logopedyczna bajka terapeutyczna, tak jak bajkoterapia, kreuje fabułę, losy bohatera podobne do doświadczeń małego odbiorcy, proponując racjonalne rozwiązanie problemu. Poprzez utożsamienie się z postacią bajkową, dziecko „przechwytuje” pewne sprawdzone modele postępowania. W przypadku logopedycznej bajki terapeutycznej jest to zarówno właściwe ustosunkowanie się do swojej niedoskonałości, często także do nieprzyjaznych reakcji środowiska, a także podjęcie określonych ćwiczeń doskonalących mowę, które prowadzą do sukcesu.

Przekonanie dziecka o tym, że nie jest ono odosobnione ze swoim problemem, że może liczyć na wsparcie, że, dzięki prezentowanym w bajce rozwiązaniom, można pokonać lęk, strach, stres i wadę, zaburzenie – motywują do działania.

Ponadto, ćwiczenia, które są wplecione w fabułę, w momencie podjęcia przez bohatera decyzji o wytrwałej pracy, są atrakcyjne, interesujące, towarzyszy im klimat gry, zabawy, rozrywki. Dziecko niejako zapomina o sytuacji terapeutycznej, w której się znajduje – „przenosi” się do bajkowego świata i stara się, wraz z bohaterem, pokonać swoje trudności.

Logopedyczna bajka terapeutyczna może być prezentowana w formie multimedialnej, tradycyjnej lub mieszanej. Można ją poszerzać o inne formy oddziaływania terapeutycznego – arteterapię, muzykoterapię, choreoterapię czy dramę. Logopedyczna bajka terapeutyczna stanowi urozmaicenie tradycyjnego postępowania logopedycznego, może być stosowana przez gabinecie przez specjalistę, jak i kontynuowana w domu przez rodziców.

Dziękujemy za rozmowę

Dorota Bełtkiewicz – filolog polski, logopeda, autorka utworów dla dzieci, m. in. logopedycznych bajek terapeutycznych:

„Rrromek i Rrradek” DoDo4story, http://www.dodo4story.com/
cyklu „Bystry Las” Fundacja Drabina Rozwoju – MSE Aktywne Łącza, http://www.aktywnelacza.com/
„Purpurowy Dzwoneczek” w czasopiśmie „Biblioterapeuta” (nr 1/2014) http://www.biblioterapiatow.pl/