Sen to zdrowie
Dobę dzielimy na dzień i noc. Takiego rytmu jesteśmy uczeni od urodzenia. Jako dorośli doskonale odnajdujemy się w takim porządku, dostosowując do niego swoje codzienne aktywności. Zmiany tego rytmu – spowodowane np. przemieszczeniem się w inną strefę czasową – wywołują u nas złe samopoczucie, zmęczenie, a nawet rozdrażnienie. Dzięki takim doświadczeniom odczuwamy jak ogromną moc ma w sobie głęboki, niczym niezakłócony nocny odpoczynek. Sen jest bowiem niezbędnym elementem życia każdego człowieka. Reguła ta dotyczy także dzieci, dla których spokojny sen jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju.
Dlaczego sen jest taki ważny?
Dla małych dzieci sen jest jedną z głównych czynności. W pierwszych dniach po porodzie maluch potrafi przesypiać nawet 20 godzin na dobę. Pomiędzy 1. a 3. miesiącem życia ta liczba ulega zmniejszeniu do ok. 16 – 18 godzin i z czasem stopniowo maleje – 6-miesięczne dzieci są w stanie nieprzerwanie przespać już ok. 10 godzin.
Dlaczego maluchy tak bardzo lubią spać? Podczas snu w organizmie dziecka dochodzi bowiem do wielu procesów. W ich mózgach powstają nowe komórki niezbędne dla prawidłowego rozwoju umysłowego, emocjonalnego i fizycznego oraz produkowany jest hormon wzrostu, który odpowiada za budowę nowych komórek. Odpoczywa także układ nerwowy, który regeneruje się po licznych wrażeniach i bodźcach doświadczonych w ciągu dnia.
Podczas nocnego odpoczynku organizm czerpie także energię do podejmowania nowych wyzwań. Wyspane dziecko potrafi się lepiej skoncentrować i czerpać radość z każdego dnia. Taki stan sprzyja z kolei lepszemu i szybszemu uczeniu się, które jest kolejną dominującą czynnością w życiu małych dzieci. Spokojny sen to także lepsza sprawność fizyczna, a więc sukcesy w zakresie rozwoju psychoruchowego. Poprawie ulega także fantazja, kreatywność i samopoczucie. Wyspane dzieci są radosne, częściej mają dobry humor i chęć do zabawy. Są zrelaksowane, nie mają problemów z regularnym przyjmowaniem pokarmów i chętniej nawiązują kontakty z innymi ludźmi.
Kilka słów o tym, jak przebiega sen
Kiedy patrzymy na śpiące dziecko często mamy wrażenie, że w jego organizmie nic się nie dzieje. Tymczasem sen dzieli się na dwie fazy, które powtarzają się cyklicznie w ciągu nocy: faza snu REM (rapid eye movements) i non-REM, potocznie zwane snem płytkim i głębokim. Doskonale obrazuje to badanie EEG, rejestrujące aktywność mózgu.
Tuż po zaśnięciu dziecko wchodzi w fazę głębokiego snu, czyli non-REM. To czas, w którym rodzice śmiało mogą włączyć odkurzacz czy zapalić światło. Dziecko prawdopodobnie nie obudzi się, gdyż jego mózg odpoczywa i nie reaguje na bodźce zewnętrzne. Po około 2-3 godzinach następuje przejście do fazy snu płytkiego (REM), sprzyjającej marzeniom sennym. To w tej fazie często możemy zauważyć poruszające się gałki oczne pod powiekami.
Podczas nocy fazy snu następują po sobie z dużą powtarzalnością, a po każdym takim cyklu występuje chwilowe wybudzenie, charakterystyczne zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Podczas, gdy dorośli w czasie rozbudzenia często przewracają się z boku na bok, poprawiają poduszkę lub kołdrę i szybko zapadają w kolejną fazę snu, wybudzone dzieci najczęściej zaczynają płakać. Dotyczy to przede wszystkim tych maluchów, które nie mają opanowanego samodzielnego zasypiania. Co ciekawe, takie wybudzenia u małych dzieci mogą zdarzyć się nawet do 7 razy w ciągu nocy. Dlatego tak ważne jest zagwarantowanie dziecku optymalnych warunków, które pomogą mu przespać całą noc i szybko zasnąć po delikatnym wybudzeniu.
Kilka przydatnych zasad wspomagających zdrowy sen
-Pomóż dziecku rozróżnić dzień od nocy. Najłatwiej to zrobić zmieniając sposób zachowania i wyraźnie różnicując działania w ciągu dnia od tych wieczornych
-Przyzwyczaj dziecko do stałych godzin zasypiania (zarówno drzemek w ciągu dnia, jak i zasypiania nocnego)
-Do planu dnia wprowadź stały rytuał sygnalizujący dziecku porę snu, a jednocześnie pozwalający mu wyciszyć się po pełnym atrakcji dniu. Idealnym rozwiązaniem może być np. wieczorna kąpiel lub czytanie bajek
-Jak najwcześniej naucz dziecko samodzielnego zasypiania; dziecko wkładane do łóżeczka powinno wiedzieć, że zasypia samo, bez pomocy rodziców
-Zapewnij dziecku jego własne, bezpieczne miejsce, w którym będzie mogło odpoczywać
-Staraj się odpowiednio wcześnie zauważyć sygnały znużenia i na nie zareagować – zbyt duży poziom zmęczenia utrudni proces zasypiania
-W miarę możliwości unikaj przewijania nocnego – w tym celu należy skorzystać z jak najbardziej chłonnych pieluszek, które zagwarantują uczucie suchości na długi czas
-Zadbaj o odpowiednie warunki: niezbyt wysoką temperaturę (optymalna wynosi ok. 19 stopni), wywietrzony pokój i zostaw delikatne światło
-Zadbaj o prawidłowy rozkład posiłków przed snem – 6-miesięczne dziecko jest w stanie wytrzymać nawet siedmio–, ośmiogodzinną przerwę w karmieniach nocnych
-Unikaj ekscytujących zabaw w godzinach wieczornych
-Pomóż dziecku nauczyć się korzystać z tzw. „obiektów zastępczych” (czyli przytulanek, lalek itp.), które pomogą mu poczuć się bezpiecznie w czasie nocnych wybudzeń.
